Sabiha Rıfat Gürayman, 1910 yılında Makedonya’da, Manastır kentinde doğdu. Çocukluk ve gençlik yılları, Balkan Bozgunu, 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’mızın ateş, kan ve barut kokan, zor ve sancılı günlerinde geçti..
Babasının subay olması nedeniyle, ilköğretimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda tamamladı. Ardından 1925 yılında Nişantaşı Kız Ortaokulu’nu bitirdi. 1927 yılına kadar İstanbul Kız Lisesi’ne devam etti. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Cumhuriyet’le birlikte başlatılan eğitim seferberliğinde, Atatürk özellikle kız çocuklarının, eğitimleriyle yakından ilgilenmişti. Önemli isteklerinden biri de, kadınların inşaat mühendisliği eğitimi almaları olmuştur. Sabiha Rıfat Hanım bir arkadaşının ve matematik öğretmeninin teşvikiyle, o yıl ilk kez kız öğrenci alacak olan Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) başvurdu. Eğitim süreci boyunca çok fazla psikolojik baskıya maruz kalsa da, 1933 yılında mühendislik eğitimini başarıyla tamamladı. Sabiha Hanım Eğitimi boyunca sadece mühendislikle ilgilenmedi. Bir yandan da spora olan ilgisi özellikle voleybola olan sevgisi sebebiyle Fenerbahçe Voleybol takımına katılarak, Türkiye’nin ilk kadın voleybolcusu da oldu. Öyle ki 1929 yılında İstanbul şampiyonu olan erkeklerin olduğu bu takımın kaptanıydı. Sabiha Rıfat, Fenerbahçe Voleybol Takımı’nın Tebrik Belgesi’ni yaşadığı sürece çok değer verdiği bir hatıra olarak sakladı.
1933 yılında sınıf arkadaşı Melek Erbul ile diplomalarını aldıklarında Melek Erbul ” Şimdi ne yapacağız” diye sorduğunda “Hiç, herkes gibi, onlar ne yaparsa bizde onu yapacağız” diye cevap vermiştir. Aynı yıl Ankara Bayındırlık Başmühendisliği’ne atandı. Başlarda kendisini kabul etmekte zorlansalar da iş arkadaşları ve Ankara halkı sonunda alıştı. İlk görevi şehir dışında Beypazarı Köyü yakınlarında yapılacak bir köprü inşaatıydı. Yaşadığı zorluklara rağmen kendini halka da sevdirmesini bilen Sabiha Hanımın yaptığı köprü halk arasında, Kız Köprüsü olarak anılmaya başlandı. Sabiha Hanım ayrıca Beypazarı Evleri’nin projesini de çizmiştir. Daha sonra İmar İşleri Reisliği’ne atandı.
Birçok okul, hastane, hükümet konağı, halkevi, köprü yapımında görev aldı. 1939 yılında Remzi Gürayman ile evlendi. 1941 yılında, Kontrol Şefliği görevinde bulundu. TBMM inşaatlarının kontrol şefliğini yaptı. Bu görevinde Mimar Vedat Tek ile çalışmıştır. Çok dikkatli titiz çalışan, kaliteden ödün vermeden işini başaran ciddi bir kişiliğe sahipti Sabiha Gürayman.
“Bütün hayatım boyunca en büyük gurur duyduğum Atamıza teşekkür etmemi, minnet duygularımı ifade etmemi sağlayan görevim” dediği, Anıtkabir İnşaatı Başmühendisliği’ne atandığı zaman 35 yaşındaydı.
Bu görevi tam 10 yıl sürdü. Anıtkabir inşaatı sırasında, baş mühendis olarak bir Türk Kadını’nın görev yapması tüm dünyada etkili olmuştur. Sabiha Rıfat Gürayman, her değişimin küçük bir adımla başladığının bilincinde olarak, Türk Bilim ve Kültür Tarihi’nde önemli bir yer kazanmış, ilk kadın inşaat mühendisimizdir. Cesur bir şekilde attığı ilk adım, kendisini Anıtkabir inşaatının başmühendisliği gibi şerefli bir göreve taşımıştır.
İnşaat sırasında ziyarette bulunan Yunanistan Başbakanı Venizelos’un şu sözleri Atamız’ın Türk Kadını’na duyduğu haklı güvenin güzel bir sonucuydu. Sabiha hanımın elini sikan Venizelos, “Hayatımda ilk defa, böyle büyük bir işin başında, bir kadın görüyorum. Sizi gerçekten tebrik ederim”…
Atamız’ın aziz naaşının Anıtkabir’e nakledilişinden sonra, Milli Eğitim Bakanlığı, Teknik Müşavirlik kadrosuna getirildi. Bu görevden ise 1963 yılında kendi isteğiyle emekli olarak ayrıldı. Eşi Remzi Gürayman’ı 1993 yılında kaybetti. İzmir’e yerleşti. 4 Ocak 2003’te 93 yaşında ardında birçok ilki bırakarak sonsuzluğa kanat açtı.
Hiç çocuğu olmayan Sabiha Rıfat Gürayman, kendisi de bir asker çocuğu olduğundan, ömrü boyunca vakıflar aracılığıyla birçok şehit çocuğunun eğitimine katkı da bulundu. Meslek hayatı boyunca elde ettiği, tüm mal varlığını İstanbul Üniversitesi Vakfı ve Fevzi Akkaya Temel Eğitim Vakfı’na bağışlamıştır.
Yazıma Atatürk’ün bugünlere de ışık tutan şu sözleriyle son vermek istiyorum: “Yaşamak faaliyet demektir. Bir toplumun bir uzvu faaliyette bulunurken, diğer uzvu atalet içinde olursa o toplum felç olmuştur. Dolayısıyla toplumumuz için fen ve ilim lazım ise, bunları aynı derecede hem erkek hem de kadınlarımızın elde etmeleri gerekmektedir. Kadınların en büyük vazifesi analıktır, ilk terbiye verilen yer ana kucağı olduğu düşünülürse, bu vazifenin önemi layıkıyla anlaşılır. Milletimiz kuvvetli bir millet olmaya azmetmiştir. Bu günün gereklerinden biri de kadınlarımızın her hususta yükselmelerini sağlamaktır. Bu sebeple kadınlarımızda ilim ve fen sahibi olacaklardır. Erkeklerin geçtikleri bütün tahsil derecelerinden geçeceklerdir. Sonra kadınlarla erkekler birlikte yürüyerek birbirinin yardımcısı ve destekçisi olacaklardır”.
Hayatı boyunca ilklere imza atmış, yaşadığı zorluklara, baskılara cesaretle göğüs germiş, bilime, bilgiye, eğitime önem vermiş, “kadınla erkek arasında, hiçbir fark yok, onların yaptıklarını bizde yapabiliriz hatta, daha da iyisini yaparız” diyecek kadar özgüveni yüksek ve dediğini başarıyla yapacak kadar konusuna hakim, Türkiye Cumhuriyeti’nin, Atatürk Türkiyesi’nin ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Rıfat Gürayman’ı sonsuz saygı ve sevgiyle anıyoruz. O’nun mücadele ve kararlılık mirasını yaşatacağız.
Kaynakça:www.bilimtarihi.org