Günümüzde gençler madde kullanımı açısından ciddi bir riskle karşı karşıya. Özellikle gençler arasında madde kullanımının artma eğiliminde olduğu herkes tarafından fark ediliyor. Madde kullanımı her sosyo-ekonomik düzeyden genci tehdit ediyor. Madde kullanımının yaygınlaşması, ülkemizin yarını olan gençleri etkisi altına alması anneleri harekete geçirdi. Cumhuriyet Kadınları Derneği (CKD) “Hayata Tutun, Hayatta Tutun” sloganı ile madde kullanımını önlemede üzerine düşen görevi yerine getirmeye karar verdi. Anneler, çocuklarının madde kullanmaya başlamasına göz yummayacak gibi duruyor.

Madde kullanımı önlenebilir en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Madde kullanımı kişiyi, ailesini, diğer gençleri, çevresini ve tüm toplumu etkileyen sonuçlara yol açmaktadır. Önleme çalışmalarında ilk hedef madde kullanmaya başlamamayı sağlamak olmalıdır. Ailelerin önleme çalışmalarında etkin bir rol üstlenmesi kritik bir önem arz etmektedir. Madde kullanımı ve bağımlılık geliştiği zaman, bu artık tedavi kurumlarının sorumluluk alanına girmektedir.

Önleme çalışmalarında bazı ilkelere dikkat etmek gerekir. Birincisi önleme programları koruyucu etmenleri kuvvetlendirmeyi, risk etmenlerini azaltmayı hedeflemelidir. En önemli koruyucu etmenlerden biri aile desteğidir. Önleme çalışmalarında anne-babalar çok etkili olabilmektedir. Risk ve koruyucu etmenlerin etkisi yaşa bağlı olarak değişmektedir. Örneğin küçük yaşlarda anne-babaların etkisi daha fazlayken, ergenlik döneminde akran etkisi daha baskın bir hale gelmektedir. Yani önleme çalışmaları çocuğun doğumu ile başlamaktadır.

ANNELİK İZNİ EN AZ BİR YIL OLMALI

Bebekler ilk ilişkiyi anneleri ile kurarlar. Bu ilişki, sonraki tüm ilişkilere örnek olmaktadır. Emzirme dönemi hem anne hem bebek için çok değerli bir dönemdir. Hamilelik döneminde anne adayı, emzirme ve bebek bakımı üstüne eğitilmeli ve hazırlanmalıdır. Bebeğin ilk bir yılında babalara düşen görev, annelere iyi bir bakım vermektir. Annelerin bu yeni ve zorlu süreçte desteklenmesi, babaların görevidir. Dolayısı ile baba adayları da doğum öncesi dönemde yeni görevlerine hazırlanmalıdır. Anneler “Hayata Tutun” dedikleri noktada, doğum sonrası ücretli annelik izninin en az bir yıl olması için mücadele etmeye başlamalıdır.

Bir çocuğun içinde büyüdüğü aile, risk ve koruyucu etmenlerin çekirdeğini oluşturur. Kavga, gerginlik ve şiddetin baskın olduğu bir aile içinde büyüyen çocuk, sağlıklı sorun çözme yöntemleri geliştirmekte zorlanacaktır. Çatışmanın baskın olduğu bir aile ortamında kaygılı ve tedirgin bir çocuk yetişmesi olasılığı artmaktadır.

Tersine anne-baba arasındaki ilişki saygılı, destekleyici, iletişime ve sorun çözmeye açık olduğu zaman, bu ailede yetişen çocuğun kendiliği daha güvenli ve sağlam bir temel üstüne kurulacaktır.

TUTARLI VE MAKUL DİSİPLİN

Evde tutarlı ve makul bir disiplin olmasına ihtiyaç vardır. Makul kurallar, kişinin imkansız olanı öğrenmesini sağlamaktadır. Yasa, yasak ve imkansız aile içinde öğrenilir. Böylece kişi dürtülerini denetlemeyi öğrenir. Özgürlüklerin sonsuz olmadığı, kimsenin her istediğini yapma özgürlüğüne sahip olmadığı, hazzı erteleyebilme yetisini geliştirmek; gençlik döneminde ortaya çıkabilecek birçok riski bertaraf etmektedir.

Karşılıklı sevgi ve saygının hakim olduğu bir ortamda yetişen çocuk, önemli oranda koruyucu etmenlere sahip olarak gençlik dönemine ulaşır. Yaşla birlikte, madde kullanımının önlenmesinde anne-babalara düşen görevlere yenileri eklenmektedir. Ergenlik döneminde koruyucu etmenlerin güçlendirilmesi üzerinde düşünmeye devam edeceğiz.

Madde kullanımının yaygınlaşmasına karşı oluşan tepkilerin bir önleme programına dönüşmesi son derecede önemli bir olgu. Cumhuriyet Kadınları Derneği (CKD), anneleri harekete geçirerek önlemede ciddi bir adım atma eşiğinde. Madde kullanımını önlemede sadece ailelerin önlem almasının yeterli olamayacağı çok açık. Ancak madde karşıtı duruşun inşa edilmesinde bilinçli anne-babaların etkisi yadsınamaz. Aile içinde, doğumdan başlayarak koruyucu etmenlerin kuvvetlendirilmesi, risk etmenlerinin azaltılması bilgili ve bilinçli anne-babalar tarafından sağlanabilir. Bu girişim aynı zamanda tüm toplumu harekete geçirerek, topyekûn madde karşıtı duruşa ön ayak olabilir.

Çocuğun yaşı ilerledikçe anne-babaların dikkat etmesi gereken yeni konular ortaya çıkacaktır. Okul çağına geldiğinde, hayatında çok önemli bir dönemece ulaşmış olur. Bu dönemece hazırlıklı girmesi için anne-babaların neler yapabileceğini bir önceki yazıda ele almıştık.

ÖZGÜVEN Mİ ŞİŞİRİLMİŞ EGO MU

Okul döneminin başlamasıyla fark edilebilecek özgül öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım sorunları konusunda anne-babaların dikkatli, bilinçli ve öğretmenleriyle işbirliği içinde olması önemlidir. Özgüven, “aslansın, kaplansın” diyerek oluşmaz.

Özgüven, bir şeyler başarıldıkça, zorlukların üstesinden gelindikçe kazanılan bir durumdur. Sadece “aslansın, kaplansın” diyerek özgüven değil, şişik bir egoya ulaşılabilir. Çocuklarının sorunlarını çözmesine, güçlüklerin üstesinden gelmesine izin vermeyen anne-babalar özgüvenli değil, şişik bir egoya sahip çocuklar yetiştirecektir. Ancak özgül öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, davranım bozukluğu gibi sorunlar çocuğun tek başına çözebileceği durumlar değildir.

Çocuğun sınıf içinde, akademik ve sosyal sorunlar yaşamasına yol açabileceği için, özgüvenini de olumsuz etkileyecektir. Erken müdahale edilmemesi, çocuğun bütün eğitim hayatını etkileyecek, akademik hayatın dışında bırakacak sorunlar yaşamasına ve risk etmenlerinin artmasına yol açacaktır. Okulda karşılaşılan güçlüklerde, anne-babalar önyargılarından arınarak profesyonel yardım almaya açık olurlarsa, çocuklarının hayatında çok önemli bir fark yaratacaklardır.

BİLGİLİ ANNE BABA

Gelelim alkol madde konusuna. Gençlerin alkol ve madde kullanımına ilişkin bilgi ve tutumu büyük oranda basında ve sosyal medyada çıkan, alkol/madde kullanımını özgürlük, eğlence, macera kavramları ile özdeşleştiren yayınlarla şekillenmektedir. Madde kullanımını özendiren ve merakı artıran bilgi bombardımanı altında gençler yollarını bulmaya çalışmaktadır.

Anne-babalar çoğunlukla maddelerin isimlerini, etkilerini, sonuçlarını bilmezler. Oysa maddeler, etkileri ve sonuçları konusunda bilgi sahibi oldukları zaman, çocuklarının edindiği özendirici ve çarpıtılmış bilgileri düzeltme şansına sahip olurlar. Bu konuda bilgisiz olan anne-babalar, çocukları ile konuşmakta daha ürkek olabilmekte ve onların kendinden emin bir şekilde savundukları yanlış bilgiler karşısında çaresiz hissedebilmektedirler. Her şeyi bilmeniz mümkün değildir ancak araştırarak doğru bilgilere ulaşabileceğinizi unutmayın.

Öğrenmeye açık olmak dahi işe yarayacaktır. Çocuğunuzun alkol/madde kullanımına ilişkin tutumunu etkileme şansınız vardır. Madde kullanımına karşı net bir duruşunuz olduğunu çocuğunuzla konuşmak iyi bir başlangıç olabilir. Alkol ve madde kullanım yaşının giderek düştüğü dikkate alınacak olursa, bu konu hakkında konuşmaya küçük yaşlardan itibaren başlamak uygun olacaktır. Alkol/madde kullanımı ve etkisi ile ilişkili yalan yanlış sosyal medya bilgilerinden önce, doğru bilgilerle donanmasını sağlamak mümkündür. Bu konuda ne kadar erken konuşmaya başlarsanız, çocuğunuzun madde kullanımına ilişkin kararını etkileme olasılığınız o kadar yüksek olacaktır.

Özellikle aile içinde destekleyici ve geliştirici bir tutumun olması bu etkiyi artırmaktadır. Bu konuşmalar ders niteliğinde olmak zorunda değildir. Yolda yürürken karşılaştığınız madde etkisinde biri, maddenin yıkıcı etkileri üstünde sohbet etmeniz için bir fırsat olabilir. Çocuğunuzun duygusal durumunu takip etmeniz de madde kullanımı olasılığının azalmasını sağlamaktadır.

Depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar madde kullanımı ihtimalini artırmaktadır. Çocuğunuzun duygusal durumunda ortaya çıkan değişiklikleri erken fark etmeniz, doğru çözümleri bulmanızı sağlayacaktır.

Kapitalizmin dayattığı düşünmeyen, üretmeyen, çalışmayan, hayalleri olmayan bir gençlik yaratmanın yollarından biri de madde kullanımıdır. Çocukları söz konusu olunca anneler kaplan kesilir. “Hayata Tutun, Hayatta Tutun” diyerek çocuklarını bir hiç uğruna kaybetmemeye karar verdiler. Anneler çocuklarını “uyuşturucu” tuzağından kurtarmaya karar verirse, onların karşısında durabilecek bir güç bulunmaz.

Madde kullanımını önlemede ailelerin dikkat etmesi gereken konuları düşünmeye devam edelim. Madde kullanımına etki eden risk etmenleri olduğu gibi koruyucu etmenlerin de bulunduğunu aklımızdan çıkarmayalım. Aileler, risk etmenlerinin erken fark edilmesi ve düzeltilmesinde etkin olabilirler. Bunun yanı sıra koruyucu etmenlerin kuvvetlendirilmesinde de çok önemli bir işleve sahiptirler.

ÇOCUĞUNUZLA İYİ BİR İLETİŞİM KURUN

Çocuğunuzla her gün konuşun, ancak daha önemlisi onu dinleyin. Hepimizin anlaşılmaya ve duyulmaya ihtiyacı vardır. Özellikle kelimelerinin arkasındaki duyguları anlamaya çalışın. Korkuyor mu, yalnız mı hissediyor, üzgün mü? Sizinle duygularını konuşabildiği oranda, bu duyguları ile başa çıkmayı öğrenecektir. Onu dinleyen ve yargılamadan, eleştirmeden anlamaya çalışan bir ebeveyninin olduğunu bilmek, ilişkilerin güçlenmesini sağlayacaktır. Güçlü bir ilişki ise madde kullanımına karşı en güçlü koruyucudur. Çocuğunuzla günlük olaylar hakkında konuşun. Bunu yaptıkça sizinle daha ciddi meselelerini konuşmaya başlayacaktır.

ÇOCUĞUNUZLA ORTAK BİR ŞEYLER YAPIN

Çocuğunuzla birlikte zevkli ve eğlenceli zaman geçirin. Çocuğunuzun yaşına uygun, onun da hoşuna gidecek aktiviteler yapın. Birlikte televizyon izleyin, oyun oynayın, kitap okuyun. Özel anne veya baba çocuk gününüz olsun. Bu günlerde yürüyüş yapın, sinemaya gidin, ikinizin de ilgisini çeken bir konuyu araştırın. Olumlu davranışlarını fark edin. Akşam yemek saatleri ailece zaman geçirmek, günlük sohbetler yapmak için en iyi fırsattır. Bu fırsatı değerlendirin. Tüm bunlar çocuğunuzun sıkıntılı zamanlarını ve daha fazla ilgiye ihtiyacı olduğunu anlamınızı kolaylaştıracaktır.

ÇOCUĞUNUZA İYİ BİR ROL MODEL OLUN

Çocuklar anne-babalarını izleyerek öğrenirler. Eğer siz hayal kırıklıklarınız ve öfkenizle başa çıkmak için içki içiyorsanız, bunu fark ederler. Ondan sonra istediğiniz kadar alkol ve maddenin zararlarını konuşun, ‘hocanın dediğini yap, yaptığını yapma’ durumu ile karşı karşıya kalırsınız. Çocuğunuz bu davranışınızla zorluk ve sıkıntı ile en iyi başa çıkma yolu kimyasal bir madde kullanmak olduğunu, mutluluğun çakır keyif olmakla mümkün olduğunu, sorunları çözmek yerine onlardan kaçmanın daha kolay bir yol olduğunu öğrenir.

KURALLARINIZ AÇIK ANLAŞILIR VE UYGULANABİLİR OLSUN

Çocuğunuzun alkol, madde, sigara kullanımını onaylamadığınızı açık bir şekilde bilmesini sağladığınız zaman, kullanma olasılığı azalmaktadır. Sigara, madde ve küçük yaşta alkol kullanımının neden kabul edilemez olduğunu konuşun ve onun bu kuralları anladığından emin olun. Bu kurallara uymadığı zaman sonuçlarının neler olacağını netleştirin ve kurallara uymazsa önceden kararlaştırmış olduğunuz sonuçları uygulayın. Sonuçların uygulanabilir özellikte olması önemlidir. Uygulayamayacağınız sonuçlar sunarsanız, ciddiyetiniz zedelenecektir. Sonuçlar durumla uyumlu ve mantıklı olmalıdır. Çocuğunuz bu konuda koymuş olduğunuz kurallara uyduğu zaman onu da fark edin ve takdir ettiğinizi gösterin.

Kurallar ve sonuçları önemlidir. Böylece çocuğunuz madde kullanımı ile ilişkili tam olarak nerede durduğunuzu bilecektir. Kuralların cezalandırıcı değil koruyucu olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

KİMLERLE OLDUĞUNU NEREYE GİTTİĞİNİ, NELER YAPTIKLARINI BİLİN

Çocuğunuzun arkadaşlarını tanıyın. Onları evinize davet edin, onlarla sohbet edin. Gençlik döneminde arkadaş etkisinin çok önemli olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

Arkadaşlarının ailelerini de tanıyın. Böylece nereye, kimlerle gittiklerini, neler yaptıklarını denetleme şansınız olur.

Annelerin bu karar ve girişiminin etkili olacağına inanıyorum. Bize düşen görev ise onlara destek olmak.